Terugkijken op de eerste jaren LookBack

LookBack is een hulpmiddel waarmee je meer inzicht krijgt in wat er zich voor een (dodelijk) incident afspeelt. Samen met verschillende hulpverleners, denk aan jongerenwerkers, politie, maar ook bijvoorbeeld Projectleiders Jeugd & Veiligheid, breng je gebeurtenissen voorafgaand aan een incident in kaart en ga je hier met elkaar over in gesprek. In de case lees je meer over LookBack en hoe we tot de tool kwamen.

Toen het concept er in 2022 lag, wilden we dit gaan testen. En wat is een mooiere testlocatie voor LookBack dan de Dutch Design Week? Juist, die is er niet. Samen met mensen van het Actiecentrum Veiligheid en Zorg Amsterdam, de politie en jongerenwerkers, hielden we een testsessie met een fictieve casus. We schetsten de volgende fictieve situatie: twee rivaliserende groepen hadden zoveel ruzie dat er uiteindelijk iemand werd neergestoken. Vervolgens vroegen we de deelnemers op de tijdlijn in te vullen wat ze allemaal zouden kunnen weten over deze casus. De reacties op de test waren positief en toonden aan dat er behoefte is aan meer van dit soort sessies. Zo zei een deelnemer: "Pas als je het samen brengt, wordt het een logisch verhaal. Dan denk je: natúúrlijk is die persoon neergestoken, dat zat eraan te komen’.

Ook exposeerden we tijdens de Dutch Design Week op de Embassy of Safety, waar we een tijdlijn lieten zien van een fictief dodelijk steekincident. Het verhaal op de tijdlijn was opgesteld door een criminoloog en gebaseerd op een waargebeurd verhaal. Naast de tijdlijn stond een game waarmee we bezoekers de mogelijkheid gaven in de schoenen van een hulpverlener te staan. Via de game konden ze ervaren hoe moeilijk het is online content te duiden. Samen gaf dat een mooie aanleiding om in gesprek te gaan over het steekincident en hoe het heeft kunnen gebeuren.

De opdrachtgever van het Actiecentrum Veiligheid en Zorg van de gemeente Amsterdam heeft zich na de testsessie op de Dutch Design Week ingezet om LookBack daadwerkelijk in de praktijk te gaan gebruiken. Daardoor werd al snel na de test opnieuw een sessie gedaan. Maar dit keer met een echte casus. Het ging om een jongen van 17 die is neergestoken en overleed. En dat was heftig, vertelt Amy, Social designer: ‘’We merkten dat we echt even de tijd nodig hadden om stil te staan bij de emoties die erbij kwamen kijken. Vooral omdat alle betrokkenen de jongen waar het om ging persoonlijk kenden. Daarom was er eerst ruimte voor verdriet, voor we de case inhoudelijk gingen behandelen.’’

Een groot compliment was dat de deelnemers aangaven dat door de sessies het vertrouwen onderling werd vergroot. De bijeenkomsten hielpen ook om elkaar vaker op te kunnen zoeken. En te ondersteunen in het werk. Zo zei een van de deelnemers: "De sessies geven ons de tools om ons werk beter te kunnen doen. We doen dit graag voor meer casussen’’. 

Na de eerste sessie zijn er nog 3 casussen behandeld. Omdat er in de eerste sessie veel tijd opging aan het invullen van de tijdlijn, is deze bij de volgende 3 sessies vooraf online ingevuld. Zo konden we in de sessies direct naar de inhoud  en samen rode vlaggen identificeren. Na iedere sessie kregen de deelnemers een rapport met learnings. Daarnaast hebben we de vier sessies overkoepelend geanalyseerd en hier een rapport van gemaakt. Dit rapport liet zien wat casus onafhankelijk is en waar patronen zitten. Waardevolle lessen die samen met alle sessiedeelnemers besproken gaan worden.

Bij gevoelige onderwerpen, zoals de cassussen die in LookBack besproken werden, is het vaak zo dat partijen met de vingers naar elkaar gaan wijzen. In de sessies was dit gelukkig totaal niet aan de orde, vertelt Amy. "De sfeer was altijd heel fijn. Ook al was het niet altijd makkelijk.  Achteraf, als je terugkijkt en zo'n LookBack-tijdslijn voor je ziet met alle informatie die je toen misschien niet wist, is het altijd makkelijk om te denken: 'Oh, had ik dit maar anders gedaan.' "Maar gelukkig gaan mensen ook vaak naar huis met concrete punten waar ze aan kunnen werken, verbeteren, of de volgende keer anders aanpakken."

De methode LookBack is toe te passen op onderwerpen die al langere tijd spelen en waar veel partijen bij betrokken zijn. In dit geval gebeurde dit in het veiligheidsdomein, maar ook in de zorg kan dit waardevol zijn. Denk maar aan de GGZ, een incident met een verward persoon of bijvoorbeeld rondom een heftige gebeurtenis zoals uithuisplaatsing van een kind. In deze gevallen zijn er vaak veel partijen betrokken, maar is de communicatie onderling nog onvoldoende. Juist dan kan de tool helpen. Op dit moment zijn de sessies nog maatwerk. We hebben de ambitie om een toolkit te maken waar gemeenten en hulpverleners zelf mee aan de slag kunnen. Na zo’n sessie is het belangrijk dat de learnings- en actiepunten omgezet worden naar beleidsveranderingen en actiepunten voor specifieke organisaties.

Ook dit jaar staan we met LookBack op de Dutch Design Week. LookBack is onderdeel van de overkoepelende expositie 'Designing Society' - en die vind je midden op het Ketelhuisplein. De expositie onderzoekt de kracht van design als een middel voor verandering en nodigt je uit om nieuwe perspectieven op mogelijke toekomsten te ontdekken. Kom je ook? Hier vind je meer informatie over de expositie.