Een educatieve museumapp waarmee jongeren zich spiegelen aan de Joodse cultuur
Vier eeuwen Joodse cultuur op één vierkante kilometer: dat is het Joods Cultureel Kwartier. Een ontmoetingsplek voor iedereen die nieuwsgierig is. Maar hoe laat je jongeren kennismaken met de Joodse cultuur in een steeds uitgesprokener maatschappelijk debat over antisemitisme? En als bijna een kwart van hen de ernst van de Holocaust in twijfel trekt? Dan begin je bij de leefwereld van jongeren zelf.
HOE CREËREN WE MET EEN APP EEN POSITIEVE LEERERVARING VOOR JONGEREN?
Even kennismaken
Het Joods Cultureel Kwartier (JCK) is hét kennis- en collectiecentrum over 400 jaar Joodse aanwezigheid in Nederland. Het Kwartier is gevestigd in de van oudsher Amsterdams Joodse buurt. Het is een verzameling van vier cultuurhistorische gebouwen die binnen een kleine afstand van elkaar gevestigd zijn.
Vertrekpunt
Educatie is belangrijk voor het JCK. In de programma’s wil het Joods Cultureel Kwartier de gedachte ondersteunen dat het kennen van het verhaal van de ander je helpt bij het begrijpen en vormgeven van je eigen verhaal. Dat is precies waar het concept voor de museumapp gebruik van maakt.
Een tour over... jezelf
Als je een museum binnenstapt, dan ga je je verdiepen in iets of iemand anders. Tenminste, zo werkt het vaak. Maar deze app werkt nét even iets anders. Jongeren zijn op zoek naar hun eigen identiteit, waar ze bij horen en hoe ze zich verhouden tot anderen. Daarom leren jongeren in deze app hoe ze kijken naar vijf belangrijke thema’s in hun leefwereld: liefde, familie, vriendschap, de klas en identiteit.
Hoe? Door zichzelf te spiegelen aan de rijke cultuur en gewoontes van de Joodse gemeenschap, die aan dezelfde thema’s wordt opgehangen. Want als je je verdiept in andere tradities en levenswijzen, heb je een startpunt - om je vanaf te zetten, of juist bij aan te sluiten. Zo leer je een beter begrip te vormen van je eigen opvattingen en ideeën en leer je jezelf (en je klasgenootjes) beter kennen.
Een duidelijke flow
Het werkt zo: de app navigeert jongeren eerst naar een object of ruimte. Gevonden? Dan kunnen jongeren via informatie in de app kennismaken met het object of de ruimte. Als de context helder is, wordt de verbinding met henzelf gemaakt. Dat doen we met een prikkelende en herkenbare situatie uit de leefwereld van jongeren. Die situatie is tevens het opstapje naar de vraag die jongeren daarna moeten beantwoorden, gezamenlijk óf individueel. Vraag ingevuld? Door naar de volgende plek. Per tour is ervoor gezorgd dat de objecten en ruimtes elkaar logisch opvolgen. Dus geen tour die van de hak op de tak springt, maar eentje met een duidelijk verhaal.
De juiste vraag
Voor de vragen is er goed gekeken of die aansluiten op de leefwereld van jongeren. Zo wordt het makkelijk om de verbinding tussen de Joodse cultuur en jezelf te maken. In de klassentour is er bijvoorbeeld aandacht voor regels binnen de Joodse gemeenschap. De vraag aan jongeren? ‘Welke afspraak of regel werkt in jullie klas het beste om te zorgen dat iedereen zich fijn voelt?’ Zo blijft de essentie dichtbij, en wordt het geen ver-van-je-bed-show.
Scholieren aan de knoppen
De flow hebben we in de Portugese Synagoge getest met verschillende middelbare school-klassen. Dat heeft waardevolle inzichten opgeleverd die we voor livegang nog in de app hebben verwerkt. Zo hebben we de letterlijke route naar een object of ruimte eruitgehaald. De app laat nu alleen zien wat het eindpunt is, waardoor het meer een speurtocht wordt. Want speuren: dat is leuk!
AI-primeur en ontwerp voor tablets
Het digital design is gebaseerd op de huisstijl van het Joods Cultureel Kwartier. Om de vertaalslag naar de app te maken, is het kleurenpalet verrijkt. Zo kon er per thema een gevoel van personalisatie ontstaan. De thema-afbeeldingen zijn gegenereerd door AI, omdat de afbeeldingen waar we naar op zoek waren niet bestonden en lastig te produceren waren. Een primeur voor het Joods Cultureel Kwartier én voor ons.
De afbeeldingen laten personages zien in de thematische setting, dus in de klas, in een familie, enzovoorts. Zo kunnen jongeren zich makkelijker met de personages identificeren, in lijn met het concept: jezelf spiegelen aan een ander. Dat concept zie je ook terug in de rode draad van de grafische look and feel: de vormen lijken in eerste instantie misschien organisch, maar volgen de contouren van een spiegel. Tot slot is de interface specifiek ontworpen en geoptimaliseerd voor tabletapparaten.
Contentkeuzes
Per tour komen jongeren langs vijf objecten of ruimtes. En per object of ruimte heeft het Joods Cultureel Kwartier veel te vertellen. Daarom is er gekozen voor een mix tussen tekst en audiofragmenten om een Tora aan tekst te voorkomen. We gebruiken daarbij woorden ván de doelgroep en op B1-taalniveau. Dus geen ‘relatie’ maar ‘verkering’. Verder is de tone of voice open, eerlijk en uitnodigend.
Een gepaste doorvertaling
In maart 2024 heeft het Nationale Holocaustmuseum haar deuren geopend: een nieuw museum van het Joods Cultureel Kwartier. Voor het museum is een speciale en gepaste doorvertaling van de app gemaakt. De routes gaan over anti-Joodse maatregelen, onderduiken, verzet, verraad en verschillende concentratie- en vernietigingskampen. Maar in tegenstelling tot de synagoge wordt er per object of ruimte geen persoonlijke vertaalslag gemaakt naar jongeren. Leed kun je namelijk niet met elkaar vergelijken. De vragen nodigen daarom uit om je in te leven in de verhalen van Joden. ‘Welke anti-Joodse maatregel vind je het heftigst?’, ‘Hoe denk je dat Joden aan informatie over de kampen kwamen?’ en ‘Hoe zorg jij ervoor dat je de geschiedenis niet vergeet?’
